سلام. امیدواریم تو این روزای کرونایی با حفظ بهداشت هم سلامت خودتان و هم سلامت بقیه را تضمین کنید. در این گزارش قصد داریم درباره‌ی آزمایشگاه لیزر و فیزیک پزشکی حرف بزنیم.
اندکی درباره‌ی آزمایشگاه:
این آزمایشگاه که معمولا تا ساعت ۱۰-۱۱ شب چراغش روشن است توسط دکتر امجدی اداره می‌شود. ایشان یکی از قدیمی‌ترین استادای دانشکده [فیزیک دانشگاه شریف] هستند که استقبال ایشان از دانشجویان علاقه‌مند به قدری صمیمی و گرم هست که شاید در برخورد اول باعث تعجبتان شود. حوزه‌ی علاقه‌مندی و پروژه‌های ایشان خوراک علاقه‌مندان به کارهای فیزیک تجربی است. تقریبا هر نوع کار و پروژه‌ای که ربطی به فیزیک تجربی داشته‌باشد در این آزمایشگاه می‌شود تعریف کرد. اپتیک، اکوستیک، لیزر، الکترونیک، ابزارهای بیومکانیکی و … که با راهنمایی‌های دکتر امجدی و بقیه بچه‌های آزمایشگاه می‌تواند مسیر خوبی را طی کند. ویژگی متمایز این آزمایشگاه در مرز علم و صنعت بودن است. بازدیدهای ماهانه-دوماهانه از آزمایشگاه از طرف ارگان‌های مختلف این فرصت را به وجود می‌آورد که محصولتان را همه ببینند. کار و تحقیق شما فقط قرار نیست روی میزتان بماند و به تاریخ بپیوندد. در این آزمایشگاه خیلی راحت می‌توانید وارد صنعت شوید. خود ما تا بحال چندین پیشنهاد درباره صنعتی‌کردن پروژه پمپ قلبمان از طرف دو ارگان دریافت کرده‌ایم. ارتباط مستیقم با بیمارستان و اتاق عمل و پزشکان متخصص در زمینه‌های مختلف مثل قلب، چشم و … از دیگر نقاط قوت این آزمایشگاه می‌باشد. خلاصه اگر علاقه‌مند به علم فیزیک تجربی هستید سری به این آزمایشگاه بزنید.
تاکنون در این آزمایشگاه پروژه‌های بسیار زیادی تعریف شده‌است که دنیایی برای خودش هست که نه ما اطلاعات کافی از آن‌ها داریم و نه در این نوشته گنجایش دارد. لذا در ادامه فقط به معرفی مختصر پروژه‌های درحال انجام در آزمایشگاه می‌پردازیم:
پروژه پمپ قلب:
در عمل‌های جراحی قلب باز، قلب به صورت موقت (زمانش بستگی به طول عمل دارد که تا ۵ ساعت هم ممکن است طول بکشد) از مدار بدن خارج می‌شود.
در این فاصله عمل، کار پمپاژ خون را پمپ‌هایی بر عهده دارند که جربان خون را به صورت پیوسته (نه به صورت پالسی که قلب در بدن می‌فرستد) در بدن به گردش درمی‌آورند. بنابر مطالعات انجام‌شده، این نوع جریان خون پیوسته می‌تواند باعث آسیب به کلیه‌ها و مغز شود. به صورتی که در بیمارانی که عمل آن‌ها بیش‌تر از ۴-۵ ساعت طول کشیده‌است، بعد از عمل ادرار بیمار چند روز خون‌آلود است. و همچنین در برخی از موارد بیمار فراموشی موقت چندین ساعته پیدا میکند و ممکن است بستگانش را به خاطر نیاورد. دلایل این اتفاق بحثی است مفصل که در این نوشته گنجایش ندارد. در این پروژه سعی شده‌است که با طراحی پمپی که با کمک هوای فشرده و دو عدد پیستون می‌تواند حالتی پالسی به خون جریان ثابت بدهد، این مشکل حل شود.
پروژه عینک و کفش نابینایان:
در ارتباطاتی که آزمایشگاه با یکی از خیریه‌های شهر تهران داشت، توانستیم مستقیما با نابینایان عزیز آن خیریه ارتباط داشته‌باشیم. بعد از شنیدن مشکلات روزمره این عزیزان تصمیم بر آن شد که کفش و عینکی در آزمایشگاه طراحی شود که نابینایان بتوانند به کمک سنسورهای موجود روی کفش و عینک و گرفتن بازخورد، بتوانند با مشکلات کمتری در حین حرکت‌کردن مواجه شوند.
پروژه تعلق‌سازی اکوستیکی:
در سال‌های اخیر انبرک نوری سروصدای بسیار زیادی در جوامع علمی کرده‌است. انبرک نوری ابزاری است که می‌توان با دقت بسیار بالایی ذرات میکرومتری را جابجا کرد. وجه منفی این انبرک این است که نیاز به تنظیمات بسیار دقیق و همچنین تجهیزات نسبتا زیادی دارد. اما وقتی بحث دقت زیاد در میان نیست و می‌خواهیم ذرات بزرگ‌تر و سنگین‌تر را به دام بیندازیم، انبرک آکوستیکی خودنمایی می‌کند. در این پروژه پیشرفت‌های زیادی در این زمینه انجام شده‌است و راه را برای ادامه‌دادن این پژوهش بسیار جذاب هموار کرده‌است.
پروژه‌های اکوستیکی:
تیم آکوستیک آزمایشگاه فیزیک پزشکی از آن تیم‌هایی هست که مسیر بلوغ خود را به خوبی طی کرده‌است و اکنون کار‌های بسیار قوی‌ای ارائه می‌دهند. چندین اختراع علمی از جمله بلندگوی جهت‌دار و چند ده پروژه صنعتی در مقیاس بزرگ از کارهای این گروه حرفه‌ای است.
پروژه دیابت و همچنین پروژه OCT نیز دو پروژه دیگر با طعم پزشکی و مهندسی در آزمایشگاه می‌باشد که به دلیل محدودیت طول مقاله نمی‌توانیم به توضیح کامل این دو پروژه بپردازیم
و اما… جای چه چیزی خالیست؟
در بحثی که تاکنون داشته‌ایم به بررسی نقاط قوت آزمایشگاه فیزیک پزشکی پرداختیم. اما در این بین پیشنهاداتی برای مسئولین دانشکده وجود دارد که می‌تواند باعث ارتقای کارهای عملی در دانشکده شود. همانطور که در دانشکده شاهد هستیم،‌ بیشتر بچه‌ها سمت و سوی تئوری به خود گرفته‌اند و بیشترشان دیدی که نسبت به آزمایش و آزمایشگاه دارند در حد چند سطح شیبدار و دماسنج و … هست. برای حل این مشکل،‌ باید چاره‌ای اندیشیده شود. چاره‌ای که حاصل چندین جلسه با حضور مقام‌های تصمیم‌گیر دانشکده، نظرسنجی از دانشجویان و … است. اما اگر بخواهیم چند پیشنهاد ساده مطرح کنیم از بین آن می‌توان به حمایت‌های مالی از پروژه‌های دانشجویان، حمایت از برگزاری برنامه‌های فوق برنامه برای معرفی آزمایشگاه‌ها، ورکشاپ-کارگاه آموزشی- های تخصصی در زمینه مهارت‌های آزمایشگاهی همچون الکترونیک پیشرفته، بحث ابزارهای پیشرفته جمع‌آوری داده و …، و به عنوان هدفی بلندمدت می‌توان به تغییر در ساختار دروس ارائه‌شده در دوره کارشناسی اشاره‌کرد. دروسی که در آن آزمایشگاه معادل شده‌است با تعدادی دستور کار بسیار گنگ و سخت‌گیری‌های بسیار الکی و غیرآموزنده توسط تی ای- دستیار استاد -هایی که بعضا در انتخاب آنها بسیار کم دقتی شده‌است. همچنین در دو تجربه‌ای که من شخصا داشته‌ام، آزمایشگاه از دید برخی مسئولین آزمایشگاه بیشتر قلمرو حکمرانی آن‌هاست تا محیطی فعال برای یادگیری دانشجو.

امیدواریم این مقاله برایتان مفید بوده باشد. اگر شما هم به کار های عملی علاقه دارید حتما سری به این آزمایشگاه بزنید.

نویسنده: علی فعله (ورودی ۹۵ کارشناسی فیزیک دانشگاه شریف)

اگر نظر یا پیشنهادی درمورد این متن دارید می‌توانید کمی پایین‌تر، در قسمت دیدگاه‌ها، آن را برای ما بنویسید.